Imre Kertész – Onbepaald door het lot

Zou zo’n Nobelprijs nou een blijvende impact op de boekenverkoop hebben?
Clismo dacht eens wat winnaars uit de eerste helft van vorige eeuw te halen bij de bibliotheek, maar de helft van de namen kwam niet eens in de database voor. Ook bij de wat meer recente laureaten viel het niet mee. Met moeite kwam hij tot drie titels, waarvan er eentje bij ophalen een dvd bleek te zijn. Niet goed gekeken. Dat wordt nog een uitdaging om elke week een winnaar in huis te halen.

Eén van de twee boeken was een dramatisch getiteld boek over de Tweede Wereldoorlog. (Niet direct Clismo’s favoriete onderwerp. Kuch.) Onbepaald door het lot. Wie verzint zoiets? In het Hongaars is de titel Sorstalanság. Dat klinkt een stuk beter. Het gaat over de belevenissen van een vijftienjarige jongen in enkele concentratiekampen. En ook dit boek was lastig neer te leggen. Voor de verandering een goede samenvatting op de achterkant, trouwens:

Het komt wat moeizaam op gang en vooral in die eerste hoofdstukken vond Clismo de stijl maar houterig. Wat aan de schrijver of aan de vertaler kan liggen. Maar vanaf de treinreis naar het eerste kamp viel dat hem niet meer op en had hij moeite het boek weg te leggen. De wereld van zo’n concentratiekamp is fascinerend. Net als de manier waarop de hoofdpersoon die leert kennen. Stap voor stap.

Ik probeerde hem uit te leggen wat het was om op een misschien niet luxueus maar in elk geval acceptabel, goed onderhouden en schoon station aan te komen, waar de werkelijkheid pas langzaam en geleidelijk, als het ware stukje bij beetje, tot je doordrong. Zodra je een brokstukje van het geheel aan de was gekomen, diende zich alweer het volgende aan en tegen de tijd dat je alles wist, begreep je ook alles. Intussen keek je niet werkeloos toe, je deed wat je te doen stond, leefde, handelde, spande je in en trachtte aan de eisen te voldoen die bij elke nieuwe graad van inzicht hoorden.

Waar de lezer al weet wat er in grote lijnen speelt komt de jongen langzaam in steeds meer detail achter. Dat klinkt saai, maar is het het juist niet. De blik van zo’n jongen, die als het ware met open mond en ogen om zich heen kijkt,  is verfrissend. En deed Billy denken aan The Empire of the Sun van JG Ballard (de schrijvers scheelden één jaar in leeftijd) dat hij binnenkort eens gaat herlezen.

Omdat het een autobiografisch verhaal is kan Clismo wel verklappen dat de hoofdpersoon het overleefd. Vanaf de terugkeer naar Boedapest begint het meest depressieve stuk van het boek. Waarin de hoofdpersoon merkt dat hij niet goed uit kan leggen wat hem is overkomen en bedenkt dat hij voor altijd van de rest van de bevolking is gescheiden door zijn ervaringen. Lekker somber eindigen. Daar houdt Billy wel van. Van Imre Kertész gaat hij waarschijnlijk nooit meer iets lezen, maar dit was zeker de moeite waard.

Advertenties